Üzüm, dut, keçiboynuzu gibi doğal şeker içeren meyvelerin kaynatılmasıyla elde edilen pekmez, Anadolu kültüründe yüzyıllardır önemli bir besin kaynağı olarak yer alır. Sadece kahvaltı sofralarının değil, aynı zamanda doğal enerji ihtiyacının da vazgeçilmezlerinden biridir. Tarihi oldukça eskiye dayanan bu geleneksel lezzet, günümüzde de hem damak tadı hem de sağlık açısından değerini korumaktadır.
Pekmezin tadı, rengi ve kokusu; kullanılan ham maddenin türüne, kalitesine ve üretim şekline göre değişiklik gösterebilir. Ancak türü ne olursa olsun, yüksek besin değeri ve sağlığa katkıları bilimsel olarak da desteklenmiştir. Üstelik doğal yollarla hazırlandığında, rafine şekerli ürünlere kıyasla çok daha sağlıklı bir alternatiftir.
Pekmezin Sağlık Açısından Kanıtlanmış Faydaları
1. Demir ve Kan Yapıcı Özellikler
Pekmez, özellikle üzüm ve dut pekmezi, yüksek oranda demir içerir. Bu özelliği sayesinde kansızlık (anemi) riskini azaltmada önemli bir destekleyici besindir.
Türkiye’de yapılan bir çalışmada, düzenli pekmez tüketiminin çocuklarda demir eksikliğine bağlı kansızlık oranlarını düşürdüğü belirlenmiştir (Gürsoy et al., 2004, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi).
2. Yüksek Antioksidan İçeriği
Üzüm ve dut gibi meyveler, polifenoller ve flavonoidler açısından oldukça zengindir. Bu maddeler, vücudu serbest radikallere karşı koruyan güçlü antioksidanlardır.
ABD Tarım Bakanlığı (USDA) verilerine göre, özellikle kara üzüm pekmezi yüksek oranda fenolik bileşik içerir. Bu da kalp-damar sağlığını destekler, hücre yaşlanmasını yavaşlatır ve bağışıklık sistemini güçlendirir (Singleton et al., 1999, Journal of Agricultural and Food Chemistry).
3. Doğal Enerji Kaynağıdır
Pekmez, içeriğindeki doğal şekerler (glikoz ve fruktoz) sayesinde hızlı enerji sağlar. Bu özelliğiyle özellikle yoğun fiziksel aktivite yapanlar, öğrenciler ve sporcular için önemli bir destekleyicidir.
Harvard Tıp Okulu’nun enerji kaynakları üzerine yaptığı araştırmalara göre, doğal şekerler hızlı emilir ve kısa sürede enerjiye dönüşür (Harvard Health Publishing, 2018). Rafine şekerli atıştırmalıklardan farklı olarak, pekmez aynı zamanda mineral ve antioksidan da sağlar.
4. Kemik Sağlığını Destekler
Keçiboynuzu pekmezi özellikle kalsiyum ve magnezyum bakımından zengindir. Bu mineraller kemik yoğunluğunun korunmasında önemli rol oynar.
2016 yılında İtalya’da yapılan bir çalışmada keçiboynuzu özütü tüketiminin kemik mineral yoğunluğunu artırdığı ve osteoporoza karşı koruyucu olabileceği belirtilmiştir (Papagiannopoulos et al., Food Chemistry).
5. Sindirim Sistemini Destekler
Dut pekmezi ve keçiboynuzu pekmezi, içerdiği doğal lif ve fenolik bileşiklerle bağırsak sağlığını destekler, kabızlığı azaltabilir. Ayrıca keçiboynuzunun bağırsak florası üzerinde prebiyotik etkisi bulunduğu bilimsel olarak gösterilmiştir (Ruiz-Aceituno et al., 2013).
Pekmezi Farklı Şekillerde Tüketmenin Lezzetli Yolları
Pekmez, tek başına tüketilebildiği gibi, yaratıcı tariflerle de sofralara farklı tatlar katar:
-
Tahinli Pekmez: Klasik ama vazgeçilmez bir ikilidir. Tahin ve pekmez oranını damak zevkinize göre ayarlayarak evde kolayca hazırlayabilirsiniz.
-
Kavrulmuş Tahinli Pekmez: Tahini tavada hafifçe kavurduktan sonra pekmez ekleyerek kış helvasını andıran özel bir lezzet elde edebilirsiniz.
-
Susamlı Pekmez: Kavrulmuş susamla karıştırılmış pekmez, enerji deposu bir atıştırmalık olur.
-
Cevizli Pekmez: İri dövülmüş cevizle karıştırılan pekmez, hem lezzetli hem de omega-3 açısından zengin bir kahvaltılık alternatiftir.
-
Pekmez Dondurması: Sulandırılmış pekmezi buz kalıplarında dondurarak sağlıklı ve eğlenceli bir yaz atıştırmalığı elde edebilirsiniz.
Ayrıca bazı tatlı tariflerinde rafine şeker yerine pekmez kullanmak hem lezzeti hem de besin değerini artırır. Örneğin kek veya kurabiye tariflerinde bir kısmını pekmezle değiştirmek daha sağlıklı bir alternatiftir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Her sağlıklı besinde olduğu gibi, pekmez de ölçülü tüketilmelidir. Yüksek şeker içeriği nedeniyle aşırı tüketimi kan şekeri dengesini bozabilir. Özellikle diyabet hastalarının miktara dikkat etmeleri gerekir. Ayrıca piyasada satılan bazı pekmezlerde katkı maddesi veya şeker ilavesi olabilir. Bu nedenle güvenilir üreticilerden doğal pekmez tercih edilmelidir.
Pekmez, hem lezzetiyle hem de bilimsel olarak kanıtlanmış faydalarıyla sofralarımızın değerli bir parçasıdır. Doğru miktarda ve doğal haliyle tüketildiğinde bağışıklığı destekler, enerji verir, kemik sağlığını güçlendirir ve sindirimi düzenler. Geleneksel bilgiyle modern bilimin birleştiği bu besin, sadece bir tatlandırıcı değil, adeta doğal bir “sağlık deposu”dur.
Kaynakça
-
Gürsoy, S. et al. (2004). “Çocuklarda Pekmez Tüketiminin Demir Eksikliği Anemisine Etkisi.” Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.
-
Singleton, V. L. et al. (1999). “Phenolic compounds in foods and their antioxidant activity.” Journal of Agricultural and Food Chemistry.
-
Harvard Health Publishing (2018). “Understanding carbohydrates and sugars.” Harvard Medical School.
-
Papagiannopoulos, M. et al. (2016). “Carob and its effects on bone health.” Food Chemistry.
-
Ruiz-Aceituno, L. et al. (2013). “Carob fibre as a functional ingredient.” Food Research International.
-
USDA Database (2019). “Polyphenol content in grapes and molasses.”
